Mấy ngày qua, mình cũng đã dành thời gian xem và đọc một số thông tin liên quan đến vaccine, nên giờ mình share lại một số thông tin bổ ích cho những ai cần biết thêm.
Mình đã từng thắc mắc, chúng ta tiêm vaccine là tiêm cái gì vào người vậy?
Thứ 1, nói về cơ thể chúng ta trước, thì để chống lại được virus, cơ thể chúng ta phải làm quen với virus -- từ đó chúng ta mới tạo ra được kháng thể để trị nó. Giống như bệnh cúm chẳng hạn, chúng ta đã tiêm vaccine cúm hằng năm, và khi bị cúm, chúng ta có triệu chứng sốt, đó là lúc hệ miễn dịch chúng ta nhận diện được con virus cúm đó và đang hành quân đi diệt nó. Và bị sốt là do đang đánh nhau tơi bời trong đó đó ạ. Và trong cuộc chiến này, chúng ta không nên dùng thuốc hạ sốt hay kháng sinh nếu như sốt không quá cao (sốt cao >38,5 độ) vì nếu dùng thuốc thì hệ miễn dịch tạo ra kháng thể sẽ hoạt động kém hiệu quả dần, và dần dần chúng ta lệ thuộc vào thuốc rất nhiều. Nói tóm lại, điều đầu tiên cần hiểu về vaccine là nó giúp cơ thể chúng ta làm quen với virus.
Thứ 2, nói về vaccine, mình chia vaccine thành 4 nhóm theo công nghệ sản xuất vaccine. (1) Vaccine mRNA (2) Vaccine vector virus (3) Vaccine virus bất hoạt (4) Vaccine tiểu đơn vị protein
(1) Vaccine mRNA, ví dụ như: Vaccine Pfizer và Moderna (Mỹ)
Trước hết phải tìm hiểu về khái niệm mRNA là gì? RNA Thông tin (Messenger RNA, hay mRNA) là vật liệu di truyền cho cơ thể chúng ta biết cách tạo ra protein. — còn chi tiết hơn nữa về RNA mọi người tự tìm hiểu nhé, cái này nó liên quan chặt chẽ đến DNA (DNA là phân tử mang thông tin di truyền quy định mọi hoạt động sống (sinh trưởng, phát triển và sinh sản) của các sinh vật và nhiều loài virus). Đọc thêm tại: https://vi.wikipedia.org/wiki/RNA
Hai vaccine này sử dụng mRNA làm “mồi nhử” hướng dẫn hệ miễn dịch chống lại mầm bệnh, bằng cách kích thích các tế bào trong cơ thể người tạo ra Protein virus. Khi hệ miễn dịch của cơ thể tiếp xúc với protein sẽ sinh ra kháng thể chống lại, từ đó các tế bào miễn dịch nhận biết được virus SARS-CoV-2 và chống lại Covid-19 hiệu quả. Tóm lại, hình tượng hoá mRNA này như là một tờ hướng dẫn được tiêm vào cơ thể chúng ta, từ đó cơ thể chúng ta tự đọc nó và giải nó để ra được protein virus. Protein virus này chính là 1 cái gai Protein có trên bề mặt của virus. Việc giải ra Protein virus sẽ giúp cơ thể chúng ta nhận dạng được Virus thông qua gai Protein mà cơ thể chúng ta đã được cung cấp thông tin đó, từ đó, hễ virus vô là hệ miễn dịch kéo quân đi đánh đứa nào có chứa gai protein đó ngay 😀
Thực ra công nghệ mRNA này được nghiên cứu nhằm mục đích làm ra thuốc trị ung thư, nào ngờ đại dịch tới, các nhà khoa học liền áp dụng nó vào việc tạo ra vaccine –> Một bước tiến to lớn và thành công!
Một điều hay nữa là vaccine mRNA này vừa miễn dịch được dịch thể vừa miễn dịch được tế bào (Miễn dịch tế bào rất quan trọng vì nó giúp tạo ra trí nhớ miễn dịch (tế bào T), nghĩa là nó sẽ nhớ được thông tin về con virus cần tiêu diệt, giúp cơ thể đánh đúng đối tượng cần đánh, tránh trường hợp “đá thủng lưới nhà”.
Còn miễn dịch dịch thể cần phải có sự tiếp xúc trước với kháng nguyên và do đó cần thời gian để phát triển sau tiếp xúc ban đầu với một yếu tố xâm nhập mới. Sau đó, đáp ứng rất nhanh. Hệ thống ghi nhớ các phơi nhiễm trong quá khứ và kháng nguyên đặc hiệu.), lợi hại gấp đôi! — Bởi vậy, ai được tiêm Pfizer là an toàn hơn nhiều nha.
(2) Vaccine vector virus, ví dụ như: Vaccine Astra Zeneca (Anh), Johnson&Johnson (Mỹ), Covivac (Việt Nam), Sputnik (Nga)
Ta tìm hiểu xem Vaccine vector virus là gì? Bạn hiểu nôn na là vaccine này sử dụng 1 con virus đã bị suy yếu, vô hại (không còn có khả năng gây bệnh) được đính kèm vào đó một thông tin để tế bào chúng ta tạo ra Protein gai (như đã nói ở trên, protein này giống với 1 cái gai protein có trên con virus covid-19).
Còn theo định nghĩa trên wiki thì: Vắc-xin vector virus là vắc-xin sử dụng vector là virus nhằm đưa vật liệu di truyền mã hóa cho một kháng nguyên mong muốn vào tế bào vật chủ của người nhận. Vắc-xin vector virus sử dụng virus đã chỉnh sửa làm vector để vận chuyển một đoạn axit nucleic mã hóa kháng nguyên cho một tác nhân lây nhiễm khác vào tế bào vật chủ. Đọc thêm tại: https://vi.wikipedia.org/wiki/V%E1%BA%AFc-xin_vector_virus
Đây là cách sản xuất vaccine truyền thống, đã được sử dụng để sản xuất nhiều loại vaccine trước đây. Các thử nghiệm lâm sàng trên người đã được tiến hành đối với vắc-xin vector virus chống lại một số bệnh truyền nhiễm như virus Zika, virus cúm, virus hợp bào hô hấp, HIV, sốt rét, SARS-CoV-2.
(3) Vaccine virus bất hoạt, ví dụ như Vaccine Sinovac và Sinopharm (Trung Quốc)
Vaccine bất hoạt được sản xuất bằng cách nuôi cấy tác nhân, sau đó bất hoạt chúng bằng nhiệt và/hoặc hóa chất, hoặc chỉ tách lấy một phần cần thiết từ tác nhân. Hiểu như sau, Vaccine của TQ sử dung chính con virus SARS-CoV-2 đầy đủ gai nhưng đã hết khả năng lây nhiễm, chỉ còn lại hình thù bên ngoài thôi. Lúc đó, vaccine có chứa hình thù con Virus này được tiêm vào người, thì tế bào của chúng ta sẽ tập làm quen với hình dạng của con virus, để khi virus “sống” thâm nhập vào çơ thể, hệ miễn dịch chúng ta tạo ra kháng sinh, chúng kéo quân đi đánh đứa nào có hình dạng giống với virus đã được đưa vào cơ thể trước đó.
Còn đây là định nghĩa trên mạng: Vắc-xin bất hoạt toàn thể không có tác nhân sống, do đó không thể nhân lên, và vì vậy trong một liều sử dụng phải cung cấp đủ lượng kháng nguyên cần thiết. Ưu điểm của loại vắc xin này là không thể gây bệnh trong bất kì trường hợp nào, kể cả trên người suy giảm miễn dịch. Vắc-xin bất hoạt toàn thể luôn luôn cần sử dụng liều lặp lại, bởi chỉ dùng một liều sẽ không tạo được đủ đáp ứng miễn dịch cần thiết. Và vắc xin bất hoạt toàn thể đa số chỉ gây được miễn dịch dịch thể mà không gây được miễn dịch tế bào. Các loại vắc xin bất hoạt toàn thể hiện có vắc xin ho gà, thương hàn, tả, dịch hạch, bại liệt, bệnh dại, cúm, viêm gan A. Đọc thêm tại đây: https://www.vinmec.com/vi/tin-tuc/thong-tin-suc-khoe/nao-la-vac-xin-bat-hoat/
(4) Vaccine tiểu đơn vị protein, ví dụ như Vaccine Novavax (Mỹ)
Là những vắc xin chỉ sử dụng những phần rất cụ thể (các tiểu đơn vị) của virus hoặc vi khuẩn mà hệ thống miễn dịch có thể nhận biết. Loại vaccine này không chứa toàn bộ vi rút hoặc sử dụng vi rút an toàn làm trung gian chuyên chở (vectơ). Trong trường hợp vaccine chống virus covid-19, công nghệ này chỉ sử dụng một cái gai protein duy nhất (một trong những cái gai có trên bề mặt con virus), chỉ 1 mảnh protein đó thôi (còn gọi là kháng nguyên). Và khi tiêm loại này vào, cơ thể chúng ta sẽ tạo ra kháng thể để quen với cái gai đó, khi virus vào cơ thể chúng ta, hệ miễn dịch sẽ cho quân rà soát xem virus có chứa gai Protein đã được thông báo trước đó không, nếu đúng thì đánh thôi 😀
Hầu hết các loại vắc xin trong lịch tiêm chủng cho trẻ là vắc xin tiểu đơn vị, bảo vệ người dân khỏi các bệnh như ho gà, uốn ván, bạch hầu và viêm màng não mô cầu.
That’s it. Bài viết này mình chỉ muốn nói về cách hoạt động cũng như giải đáp thắc mắc tiêm vaccine là tiêm cái gì vào người, chứ không nói đến hiệu quả ra sao. Cũng phải mất một thời gian mình mới hiểu được chút ít về điều này. Bài viết chia sẻ nguồn thông tin hạn hẹp của mình, và một nội dung mình muốn nói tới nữa là, dù là vaccine nào thì sẽ có tác dụng dù ít hay nhiều. Vì thế, hãy đi tiêm vaccine đi nhé, hãy vì bản thân mình trước sau đó sẽ giúp tạo ra miễn dịch cộng đồng. Còn đối với những người có tư duy bài trừ vaccine thì mình không tranh luận. Mỗi người sẽ có một niềm tin riêng mà.
Chúc mọi người luôn bình an.
YANA 